සුළු හිමිකම් අධිකරණය - ප්‍රශ්න සහ පිළිතුරු

 සුළු හිමිකම් අධිකරණය - ප්‍රශ්න සහ පිළිතුරු

1.      සුළු හිමිකම් අධිකරණයේ ගොනු කරන පැමිණිල්ලට මුල් ලේඛන ඇමිණිය යුතු ද?

2022 අංක 33 දරන පනතේ 8 වගන්තියට අනුව පැමිණිල්ල සමඟ මුල් ලේඛන ගොනු කිරීමේ අවශ්‍යතාවක් නැත. එසේම පනතේ 12 වගන්තිය අනුව උත්තරය සමඟ ද මුල් ලේඛන ඉදිරිපත් කිරීමේ අවශ්‍යතාවක් නැත.

2.      පැමිණිල්ල හා උත්තරය සමඟ දිව්රුම් ප්‍රකාශ ඉදිරිපත් කිරීම අනිවාර්යය ද?

ඔව්. පනතේ 8 හා 12 වගන්ති අනුව පැමිණිල්ල සමඟ මෙන්ම උත්තරය සමඟ එහි දැක්වෙන කරුණු සනාථ කරන දිව්රුම් ප්‍රකාශ ඉදිරිපත් කල යුතු වේ.

3.      උත්තරය ගොනු කිරීම සඳහා අවස්ථා කීයක් පමණ ලබා ගත හැකි ද?

මේ සම්බන්ධයෙන් වැදගත් වන්නේ පනතේ 10, 11 වගන්ති වේ. ඒ අනුව විත්තිකරු පෙනී සිටීමට නියමිත මුල් දිනයේ උත්තරය ඉදිරිපත් කළ හැකි අතර අවශ්‍ය නම් එදින උත්තරය ඉදිරිපත් නොකිරීමට ද පුළුවන. 11 වගන්තියට අනුව පැමිණිල්ලේ කරුණු විත්තිකරු පිළිනොගනී නම්, ඒ පළමු පෙනී සිටින දින සිට මසක් ඇතුළත උත්තරය ඉදිරිපත් කරනු ලැබිය යුතු ය. මීට අමතර කාලය ලබා ගැනීම සම්බන්ධයෙන් පනතේ 11(3) වගන්තිය බලන්න.

4.      උත්තරවාද සංශෝධනයට ඉඩ ලැබෙන්නේ කුමන ආකාරයට ද?

පනතේ 16 වගන්තිය මේ සම්බන්ධයෙන් අදාළ වේ. ඒ අනුව සංශෝධන ඉල්ලීමක දී සලකා බලන ප්‍රධාන කරුණු 2 කි. ඒ,

(අ)       ඉල්ලීමට අවසර ලබා නොදුනහොත් බරපතල සහ පිළියම් යෙදිය නොහැකි අසාධාරණයක් ඉල්ලීම සිදු කරන පාර්ශ්වයට සිදු වීම,

(ආ)      අදාළ පාර්ශ්වය විසින් ප්‍රමාද වී කරනු ලබන ඉල්ලීමක් නොවීම යන කරුණු වේ.

මේ කරුණු පෙන්වා දුනහොත් ඒ බව වාර්තා කර උත්තරවාද සංශෝධනයට අවසර ලබා ගත හැකි වේ. සිවිල් නඩු විධාන සංග්‍රහයේ දී මෙන් නඩු විභාගයට පෙර සහ නඩු තීන්දුවට පෙර ලෙසින් උත්තරවාද සංශෝධනය වෙන් කර දැක්වීමක් සුළු හිමිකම් අධිකරණ පනතේ සිදු කර නැත. කෙසේවෙතත් ඉහත කරුණු නොපෙන්වා, ඕනෑම අවස්ථාවක ලිපිකරු හෝ අංකමය දෝෂ නිවැරදි කළ හැකි ය.

5.      සුළු හිමිකම් අධිකරණයකදී සමථ කිරීමේ කාර්යය සිදු කරන්නේ කවුරුන් විසින් ද?

පනතේ 21 වගන්තිය අනුව සමථ කිරීම සිදු කරනු ලබන්නේ සුළු හිමිකම් අධිකරණය විසිනි. එනම් විනිසුරුවරයා විසිනි. එය වෙනත් නිලධාරියකුට (රෙජිස්ට්‍රාර් වැනි) අභිනියෝජනය කිරීමට අවස්ථාවක් පනතින් සලසා නැත.

6.      සමථයක් ඇති නොවුනහොත් ඉදිරි පියවර කුමක් ද?

සමථ අවස්ථාවේදී සමථයක් ඇති නොවුනහොත් නඩුව විභාගයට නියම කෙරෙනු ඇත. කෙසේවෙතත් සමථ අවස්ථාව වන විට දෙපාර්ශ්වයම නඩුවට පැමිණිල්ල සහ උත්තරය අනුව දිව්රුම් ප්‍රකාශ ද ඉදිරිපත් කර අවසන් ය. මෙනිසා සමථයක් ඇති නොවන්නේ නම්, එකී ගොනු කර ඇති දිව්රුම් ප්‍රකාශ අනුව තීන්දුව ලබා දෙන ලෙසින් ඉල්ලීමක් කිරීමට පාර්ශ්වකරුවන්ට පනතේ 21(2) වගන්තිය අනුව හැකියාව ඇත. පාර්ශ්වයන්ගේ එකඟතාවය අනුව එවැනි ඉල්ලීමක් කරනු ලැබුවහොත් සුළු හිමිකම් අධිකරණයේ තීන්දුව ප්‍රකාශ වන්නේ වාචික සාක්ෂි කැඳවීමකින් තොරව, ගොනු කර ඇති ලේඛන අනුව වේ. එසේ එකඟතාවයක් නොමැති අවස්ථාවලදී පෙර කී ලෙස නඩුව විභාගයට තබනු ලැබේ.

කෙසේවෙතත් පනතේ 22(2) වගන්තිය අනුව පූර්ව නඩු විභාගයක් සුළු හිමිකම් අධිකරණයේ නො පැවැත් වේ.

7.      කොමිෂමක් ලබා ගැනීමට බලාපොරොත්තු වනවා නම් ඒ සඳහා පාර්ශ්වයක් කටයුතු කළ යුත්තේ කුමන අවස්ථාවේදී ද?

පනතේ 17 වගන්තිය මේ පිළිබඳව සාකච්ඡා කර ඇති වගන්තියයි. යම් පාර්ශ්වයකට අධිකාර නිකුත් කිරීම, කරුණු පිළිබඳ විශේෂ සහ ස්වාධීන දැනීමක් ඇති තැනැත්තන්ගෙන් වාර්තා කැඳවීම ආදී 17(1) වගන්තියේ විස්තර කර ඇති කරුණක් සඳහා අවශ්‍ය වන්නේ නම්, නඩුවේ සියළු පාර්ශ්වයන්ට දැනුම් දීම් කර, සමථයට පත්වීම සඳහා නියම කළ දිනයේ දී හෝ ඊට පෙර ඉල්ලීම සිදු කළ යුතු වේ.

එවැනි ඉල්ලීමක් සඳහා ආඥාවක් ලබා ගත් විට ආඥාව ලබා ගත් දින සිට සති 2 ක් තුළ පියවර ගත යුතු ව ඇත.

8.      නඩු විභාගයේ දී පිළිගැනීම්, විසඳනා වාර්තා කිරීම අනිවාර්ය ද?

මේ පිළිබඳව පනතේ 23 වගන්තිය වැදගත් වේ. ඒ අනුව පිළිගැනීම් වාර්තා කිරීම අනිවාර්ය ය. නමුත් විසඳනා වාර්තා කරන්නේ අධිකරණයට අවශ්‍ය නම් පමණි.

9.      සුළු හිමිකම් අධිකරණයේ නඩු විභාගයක් පැවැත්වෙන්නේ කුමනාකාරයෙන් ද?

සුළු හිමිකම් අධිකරණ පනතේ 4 වන කොටස නඩු විභාගය සම්බන්ධයෙන් වැදගත් වේ. මේ නඩු විභාගයේ දී සාක්ෂි ලැයිස්තු නැත. නමුත් සාක්ෂි ආඥාපනත අදාළ වන හෙයින් ලේඛන සම්බන්ධයෙන් ද්විතීයික සාක්ෂි මෙහෙයවන්නේ නම් සාක්ෂි ආඥාපනතේ 66 වගන්තිය යටතේ කටයුතු කළ යුතු ව ඇත. පාර්ශ්වයකගේ සාක්ෂිය සාක්ෂි ආඥාපනතේ විධාන ප්‍රකාරව මූලික සාක්ෂිය, හරස් ප්‍රශ්න සහ නැවත ප්‍රශ්න යන අංග තුනෙන් යුතු ව සිදු කරනු ලැබේ. කෙසේවෙතත් පනතේ 23(2) වගන්තිය අනුව මූලික සාක්ෂිය ලෙසින් සැලකෙන්නේ පාර්ශ්වයක් විසින් උත්තරවාද සමඟ ගොනු කරනු ලැබූ දිව්රුම් ප්‍රකාශය ම ය. මෙකී මූලික සාක්ෂි දිව්රුම් ප්‍රකාශ සම්බන්ධයෙන් සිවිල් නඩු විධාන සංග්‍රහයේ 151අ (1), (2), (3) සහ (4) වගන්ති අදාළ වේ.

හරස් ප්‍රශ්න ඇසීමේ දී සුළු හිමිකම් අධිකරණය කියා ඕනෑ ඕනෑ ප්‍රශ්න ඇසීමේ හැකියාව නැත. සාක්ෂි ආඥාපනතෙන් හරස් ප්‍රශ්න සඳහා ඇති සීමා අනුව කටයුතු කිරීමට නීතීඥවරයා සිහි තබා ගත යුතු ය.

තවද, තීන්දුව සැකසීම සඳහා 23(2) වගන්තියේ (අ) සිට (ඈ) දක්වා ප්‍රතිපාදනයන්ගෙන් දැක්වෙන අවස්ථා අනුව වාචික හෝ අතිරේක සාක්ෂි මෙහෙයවීමට පාර්ශ්වයන්ට අවසර ලබා දීමට අවශ්‍යයැයි සලකන්නේ නම් අධිකරණයට පුළුවන.

10.  ලේඛන ඔප්පු කිරීම සම්බන්ධයෙන් සුළු හිමිකම් අධිකරණයේ පවතින තත්ත්වය කෙසේ ද?

මේ සම්බන්ධයෙන් සුළු හිමිකම් අධිකරණ පනතේ 27 වගන්තිය වැදගත් වේ. එම වගන්තිය අනුව, යම් ලේඛනයක නිර්ව්‍යාජත්වය නීතියට අනුව යම් පාර්ශ්වයක් විසින් හබ කරන්නේ නම් මිස සුළු හිමිකම් අධිකරණය වෙත භාර දී ඇති හෝ පනතේ විධිවිධාන යටතේ අනාවරණය කර ගනු ලබන ලේඛනයක් ඔප්පු කිරීම අවශ්‍ය නැත. ඊට ද නීත්‍යනුකූල හේතු ඉදිරිපත් කළ යුතු ය. එය සිදු කළ යුතු වන්නේ උත්තරවාද තුලිනි.

මෙසේ හබ කරනු ලබන ලේඛනය සාක්ෂි මෙහෙයවීමෙන් පසුව සුළු හිමිකම් අධිකරණය විසින් පිළිගනු ලැබුවහොත් හබ කළ පාර්ශ්වය විසින් බදු ගාස්තුවලට අමතරව එම ලේඛනය ඔප්පු කිරීමට දරණ ලද පිරිවැය ද දැරිය යුතු ය.